Reality tv: democratisering van de mediaruimte door emancipatie van de televisiekijker?

Omschrijving

Hoewel reality tv reeds vanaf de jaren tachtig zijn opgang maakte in het televisieaanbod, kwam pas eind jaren negentig een breed maatschappelijk debat daarover op gang. In de lage landen was het vooral het Endemol-programma Big Brother dat de tongen van de opiniemakers losmaakte, in die mate dat men zelfs van een 'morele paniek' spreken kan (Van Bauwel & Biltereyst, 2000, p. 11). Onderwerpen zoals de authenticiteit van de geportretteerde wereld, het voyeurisme van de kijker, de psychologische isolatie van de deelnemers, de commercialisering van de media en de democratisering van de media, werden uitgebreid besproken in een schier eindeloze reeks opiniebijdragen en expertinterviews. Het is deze laatste vraag - is reality tv een democratisering van de media-ruimte? - die centraal staat in deze bijdrage. Om deze vraag te beantwoorden moeten we echter een omweg maken via de mediakritiek in de twintigste eeuw, omdat daarin voor het eerst de democratisering van de media aan de orde werd gesteld. De twintigste eeuw is 'de eeuw van de massamedia' - film, radio en televisie - en het argument dat reality tv een democratisering van die massamedia inhield, was een rechtstreeks gevolg van de kritiek op diezelfde massamedia. Deze bijdrage zal bijgevolg beginnen met een schets van de contouren van die mediakritiek, omdat die ons vervolgens kunnen uitleggen waarom reality tv als een democratisering van de mediaruimte gezien kon worden. Vervolgens zal echter deze claim geproblematiseerd worden op basis van een aantal studies, dikwijls, maar niet alleen, geïnspireerd op het werk van Michel Foucault.