Harry Kunneman: Een filosofisch-praktisch profiel

Omschrijving

Henricus Petrus Johannes Maria (Harry) Kunneman is wellicht de bekendste filosoof van de Universiteit voor Humanistiek (UvH). Hij was erbij toen de universiteit gesticht werd, was een van de eerste rectoren en hij was ook de Habermas-kenner bij uitstek op het moment dat de Duitse filosoof het hoogtepunt van zijn carrière bereikte. Zijn inzet voor normatieve professionalisering niet alleen van het humanistisch raadswerk, maar van alle organisaties waar mensen samen aan waarden werken, bracht zijn ideeën van de universiteit naar het maatschappelijke middenveld. Nu nog, jaren later, als je het over de UvH hebt, komt de naam Kunneman snel naar voren, net alsof de twee onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ik heb Harry altijd geassocieerd met de slogan: ‘De mooiste studie is de mens’. Het is dan ook met plezier en met een vleugje nostalgie dat ik hier in dit jubileumnummer van Waardenwerk terugblik op honderd jaar Kunneman.

De titel die ik gekozen heb is een variatie op de Philosophish-politische Profile van Jürgen Habermas (1971), een portrettenbundel met teksten over filosofen (van Heidegger tot Gadamer, van Jaspers tot Arendt en van Adorno en Horkheimer tot Marcuse) die zijn werk op een of andere manier beïnvloed hebben. In dit stuk wil ik een filosofisch-praktisch profiel opstellen van mijn voormalige baas en leermeester in drie periodes: de Habermas-periode (1980-1990), het post-modernisme (1990- 2010) en het biotisch perspectief (2010-2025). Aangezien ik momenteel geen toegang heb tot Kunnemans boeken – ik ben in Hamburg en mijn bibliotheek is in Rio de Janeiro – heb ik besloten om zijn werk te ontsluiten door verwijzing naar een aantal sleutelteksten. Die zijn in de bibliografie opgenomen. De intellectuele reconstructie van zijn werk is gebaseerd op dertig jaar lectuur van en discussie met Harry.

Kunnemans werk wordt gekenmerkt door systematiek, metaforiek en betrokkenheid. De systematiek komt van Habermas. Kunneman mag afscheid genomen hebben van zijn leermeester, helemaal postmodern is hij nooit geworden. Hij blijft constant zoeken naar een denken dat terzelfdertijd staat als een kast en draait als een molen. Hij heeft Habermas vervangen door Paul Ricoeur en dan als tegengewicht tegen beide Michel Foucault, Jean-François Lyotard en Judith Butler ingebracht. Of het nu gaat om het samen denken van arbeid en interactie, taal en geweld, complexiteit en identiteit of humus en humaniteit, steeds weer zoekt hij naar een manier om de tegen stellingen te laten draaien zonder in de geslotenheid van de dialectiek te belanden. Net als bij Adorno en Lyotard is het de strijd tegen het systeem dat de systematiek van zijn denken bepaalt. Kunneman is de man van de metaforen: niet alleen waarheidstrechter, theemutskultuur, walkman ego, taalstoel, dikke-ik, trage vragen en moeras. De metafoor zelf werd via het latijn (ferre-tuli-lato) ontplooid in een coherente serie met multipele varianten van inter, para, meta en andere transferenties. In dit opzicht lijkt hij bij momenten op Edgar Morin. Zijn leerstoel aan de Universiteit voor humanistiek was praktische filosofie. De aansluiting tussen theorie en praktijk is zelf praktisch en veronderstelt betrokkenheid bij de ander, kritisch engagement in organisaties en inzet voor het maatschappelijk welzijn. Filosofie, dat doe je! Humanist dat ben je! En mens word je pas helemaal als je uiteindelijk de wijsheid verpersoonlijkt in je dagelijkse denken en leven.