Een zorgelijk klimaat

Omschrijving

Extinction Rebellion (XR) is een beweging die veel oproept. Emoties, positief en negatief. Maar ook een veelheid aan juridische en politieke kwesties en onrust. XR jaagt een inhoudelijk debat aan over de klimaatcrisis. Denk alleen maar aan het agenderen van het debat over ‘fossiele subsidies’, waar tot de zogenaamde A12 blokkades maar weinigen een gedachte aan hadden gewijd. Dat binnen het tijdsbestek van een jaar en na onderzoek van het Rijk – duidelijk werd dat het niet bleek te gaan over 4 miljard euro per jaar, maar om meer dan 40 miljard euro op jaarbasis dat aan fossiele subsidies wordt uitgekeerd. Het tienvoudige dus.
XR is ook een ongrijpbare beweging. Het is geen organisatie, geen rechtspersoon, maar een sociale beweging van bezorgde burgers en professionals, van jong tot oud die zich scharen rond het thema ‘klimaatrechtvaardigheid’ (climate justice) en daarop actie ondernemen. XR baseert zich nadrukkelijk op (klimaat)wetenschap zoals de rapporten van het IPCC. XR maakt zich druk om de gevolgen van klimaatverandering op de (volks)gezondheid en kwaliteit van leven van mensen én laat het niet bij onrustgevoelens, maar zet dat ook om in daden..
XR maakt gebruik van geweldloze disruptieve actie, soms burgerlijk ongehoorzaam, omdat decennia van praten, petities, en demonstraties onvoldoende effect hebben gesorteerd. Sterker nog: de fossiele industrie heeft alleen nog maar meer de stempel weten te drukken op de opwarming van de aarde. De agro-industrie heeft de natuur in een wurgende omhelzing. En het huidige politieke ‘klimaat’, mondiaal, in Europa en in Nederland krijgt steeds meer ‘Trumpiaanse’ trekken. Het in juni gevallen kabinet balanceert op de grens van klimaatontkenning, heeft een ministerie van ‘Klimaat en Groene Groei’, waar de nadruk ligt op het vergroten van aandeelhouderswaarde en niet op het investeren in de kwaliteit van leven en gezondheid. Een ministerie van LVVN, waar de allerlaatste N voor Natuur staat (…). En een ministerie van VWS dat de zorg- en welzijnssector vooral nog verder kapot bezuinigt en al helemaal geen oog heeft voor de desastreuse werking van de klimaatverandering voor het samen leven en voor de gezondheid, generiek maar met name voor kwetsbare groepen, ook al in het hier en nu. De jaren ‘70 en ‘80 van de vorige eeuw werden niet alleen gedomineerd door de koude oorlog, maar ook door grote zorgen over het klimaat.

Het rapport van de Club van Rome, Grenzen aan de Groei, verscheen in 1972 en maakte grote indruk op iedereen die zich bekommerde over de wijze waarop we onverantwoord met onze aarde omgaan. David van Reybrouck, Denker der Nederlanden, illustreert dit prachtig in zijn recente essay uit 2025 ‘De Wereld en de Aarde’, waarin hij laat zien dat de aarde als samenhangend eco-systeem zich op de duur zal verweren tegen de uitbuiting die mensen vanuit ‘de systemen’ en vanuit ‘de wereld’ op haar loslaten. 53 jaar na het verschijnen van het rapport van de Club van Rome is er niet alleen geen actie ondernomen om het klimaat-tij te keren. Sterker, sindsdien is het gaspedaal (bijna letterlijk) nog extra ingetrapt. 
En onder het huidige rechts-radicale gesternte, landelijk en mondiaal, zien fossiele bedrijven, de agro-industrie en andere uitbuiters van de aarde hun kans schoon om de ecosystemen (en dus de mensheid) nog verder over de rand van de afgrond te schuiven om de aandeelhouderswaarde nog verder op te voeren. Dag in, dag uit verschijnen er berichten in de media die direct en indirect aan de klimaatverandering toegedicht kunnen en moeten worden. Het warmterecord wordt lokaal en mondiaal, maand in maand gebroken. De natuurrampen (bosbranden, overstromingen, extreme droogte) laten zien dat de klimaatcrisis niet iets van een verre toekomst is, maar zich onder onze ogen ontrolt.
Desondanks is de klimaatbeweging, waaronder XR wanhopig hoopvol. Je leest het uit de naam van de Duitse klimaatbeweging ‘Letzte Generation’. We zijn de laatste generatie die nog daadwerkelijk een verschil kan (en moet) maken. Maar ook in de naam van XR ligt dit besloten: rebelleren tegen het uitsterven van soorten, van de aarde. Er is hoop dat het tij gekeerd kan worden (Kramer, 2024).