Educatie op een kruispunt: Diversiteit, Gelijkwaardigheid en Inclusie in het Antropoceen

Omschrijving

Een leerstoel in Onderwijs, Diversiteit, Gelijkwaardigheid en Inclusie op een kruispunt van crisis en engagement 
Het aanvaarden van deze leerstoel voelt als thuiskomen én als een nieuw begin. Het sluit aan bij een levenslange betrokkenheid bij rechtvaardigheid in en door educatie, maar het is ook een uitnodiging om opnieuw te verbeelden wat ‘humanistisch leren’ vandaag de dag kan betekenen.
We leven in het tijdperk van het Antropoceen: een tijd waarin menselijk handelen de systemen van de aarde diepgaand verandert. We worden geconfronteerd met ecologische ontwrichting, ongelijkheid en toenemende polarisatie. In zulke tijden kan educatie niet neutraal zijn. Het moet ethisch, politiek en filosofisch positie kiezen.

Met deze leerstoel wil ik voortbouwen op de rijke humanistische tradities van onze universiteit: tradities die gericht zijn op zingeving, kritische reflectie en emancipatie. Tegelijk wil ik deze tradities oprekken naar een humanisme dat beter afgestemd is op ecologische onderlinge afhankelijkheid en op de veelheid aan manieren van weten en zijn. 

Twee hoofdlijnen lopen als een rode draad door mijn betoog. De eerste lijn is pluralisme.

Pluralisme is meer dan alleen diversiteit. Het betekent actieve betrokkenheid bij verschil: luisteren, deelnemen en bereid zijn om geraakt te worden en te veranderen in ontmoetingen met anderen. Pluralisme vraagt om moed, ongemak, meningsverschil en om het kunnen uithouden van onzekerheid. Pluralisme nodigt uit om verder te gaan dan het creëren van harmonie en voor educatie betekent dat om het als een proces te zien dat ook wrijving en spanning omvat.

De tweede lijn is rechtvaardigheid. Wereldwijd zien we dat diversiteit en klimaatactie steeds vaker worden neergezet als bedreigingen voor nationale identiteit, economische veiligheid en culturele tradities. In deze oratie betoog ik ook ik vind dat sociale ongelijkwaardigheid en ecologische verwoesting diep met elkaar verweven zijn. Maar met een andere kijk op die verbinding. Beiden worden gevoed door moderne denkwijzen die mensen van de natuur en ook mensen van elkaar scheiden. Educatie kan eraan bijdragen die verstrengelingen beter te begrijpen en onze onderlinge afhankelijkheid te onderkennen.
Ik ben geïnspireerd door denkers als Arjun Appadurai, Achille Mbembe en Bruno Latour. Zij herinneren ons eraan dat educatie niet alleen bepaalt wat we weten, maar ook wiens kennis telt, en welke toekomstmogelijkheden we samen kunnen verbeelden.

Samen vormen deze twee lijnen – pluralisme en rechtvaardigheid – de ruggengraat van geëngageerd humanistisch geïnspireerd onderwijs. Educatie die helpt om crises onder ogen te zien, en weigert om sociale en ecologische kwesties van elkaar te scheiden. Educatie dat een ethos voedt dat zowel menselijke als ecologische diversiteit bevestigt en spanningen niet ziet als obstakels, maar als vruchtbare grond voor ethische en creatieve vernieuwing.