Bespreking van Koo van der Wal: Filosofie en spiritualiteit, leven en denken vanuit een ideële inspiratie

Dit boek is tegelijkertijd een systematisch onderzoek naar het fenomeen spiritualiteit als wel een heel persoonlijke synthese van de auteur van zijn academische en maatschappelijke leven. Filosofie was voor de auteur geen vakwetenschap naast andere vakwetenschappen, maar eerder een totaalonderneming, met maatschappelijke consequenties. Hij was in de jaren tachtig van de vorige eeuw voorzitter van Amnesty International in Nederland. Dat komt filosofisch gesublimeerd terug in het boek! Nu voelt van der Wal zich op velerlei niveaus uitgedaagd door de ecologische problematiek. Deze heeft volgens de auteur niet alleen een sociaal-politieke, maar juist een spirituele en religieuze dimensie. Daarmee moet de auteur aan de slag. Zijn boek, getiteld ‘Filosofie en Spiritualiteit’, met de ondertitel ‘Leven en denken vanuit een ideële inspiratie’, is geïnspireerd door de opkomst van het fenomeen spiritualiteit na het verval van de kerkelijke religie. Het boek doet echter geen onderzoek naar allerlei bewegingen, maar naar de relatie tussen spiritualiteit en filosofie zelf. Nog sterker: het zegt dat filosofie uiteindelijk zelf spiritueel is. Ze kan dat niet alleen zijn, ze moet dat zijn. De auteur claimt, niet zonder redenen, dat filosofie zelf vanaf haar begin een vorm van spiritualiteit is. Dat komt tot uitdrukking in de nieuwe ondertitel van de Duitse vertaling: ‘De heropname van een oorspronkelijke betrekking’ (Wiederaufnahme einer ursprünglichen Beziehung’). Hij wil die relatie, vooral present in de klassieke filosofie, hernemen in de moderne filosofie. In dat verband plaatst hij die spiritualiteit in relatie tot andere vormen van spiritualiteit, zoals die aanwezig kunnen zijn in kunst, maar ook, ondanks de wetenschapskritiek van de auteur, in de wetenschap.

 

Deze studie heeft een cultuurkritische dimensie, die van de moderniteitskritiek. De moderne wereldvisie wordt voor hem gerepresenteerd door de filosofie van Descartes, met zijn dualisme van geest en stof en de natuurwetenschap van Newton. De spirituele dimensie van de mens en van de natuur gaat hierin verloren. De opkomst van de spiritualiteit is dan een protest tegen de ‘onttovering’ van de wereld. De relevantie daarvan manifesteert zich in de huidige ecologische problematiek. Die heeft niet alleen een politieke, maar ook een spirituele relevantie zonder welke ze niet goed opgelost kan worden. Daaruit volgt dus ook dat filosofie als spiritualiteit niet alleen een theoretische, maar ook een praktische dimensie heeft.