Literair waardenwerk van Harry Mulisch

Omschrijving

In deze vierde aflevering van Literair Waardenwerk wil ik mijn favoriete schrijver Harry Mulisch in het zonnetje zetten. Voor Mulisch was het schrijven van romans een manier om onderzoek te doen naar het leven en de wereld. In dit essay gaat mijn aandacht uit naar de methode die Mulisch in zijn schrijverij heeft ontwikkeld om onze geheimzinnige wereld te doorgronden. Hierbij valt mijn oog op de paradoxen die zo vaak in zijn werken voorkomen. Mulisch heeft altijd benadrukt dat de paradox niet louter als een stijlfiguur of als een literair procedé begrepen moet worden, maar dat er voor hem een hogere waarde op het spel staat. Hij speelt met paradoxen om de waarheid op het spoor te komen. Zijn leven en werk is een zoektocht naar inzicht en waarheid. En wat hem in mijn ogen sympathiek maakt, is dat hij zo veel mogelijk mensen in die zoektocht wil betrekken. Zo zegt hij in mijn/zijn getijdenboek: ‘Ik beschouw mijn levensloop als een bron van inzicht, een fons vitae, en zo zou iedereen tegenover zijn leven moeten staan.’
Mulisch gebruikt paradoxen om ideeën en overtuigingen tegen elkaar uit te spelen en wereldbeelden op de spits te drijven. Hij wil ons inzicht geven in een kosmische orde die hij in die paradoxale situaties ziet oplichten. Mijn vraag is wat nu eigenlijk de zeggingskracht is van die paradoxen als we niet kunnen instemmen met de metafysische waarheidsaanspraak die Mulisch hiermee naar voren brengt. Hoe mijn antwoord ook mag uitvallen, het staat buiten kijf dat het literaire werk van Mulisch bijzonder waardevol is. Ik kan echt zeggen dat zijn werk mijn leven veranderd heeft. Wat zijn literaire werk tot literair waardenwerk maakt, is dat hij ons met zijn paradoxen ontvankelijk maakt voor het mysterie van het leven. Precies hier ligt voor mij de reden om dit essay over de paradoxen in het literaire waardenwerk van Mulisch te schrijven.