Cultuur en gender in de spreekkamer van de huisarts

Omschrijving

Beste jarig Waardenwerk, allereerst hartelijk gefeliciteerd met je tienjarige jubileum. Het is me een eer en een genoegen om ter ere daarvan iets te schrijven over de betekenis en praktijk van waarden vanuit mijn eigen achtergrond, zoals het verzoek luidde. Ik ben een onderzoeker. Ik zal daarom beschrijven hoe ik waarden aan het werk heb gezien in mijn meest recente onderzoek. Dat onderzoek ging over Nederlandse huisartsen (Saharso & Dekker 2021). In een eerder onderzoek naar suïcidaal gedrag van vrouwen van verschillende etnische af komst was ik geconfronteerd met de levensverhalen van vrouwen, die door hun familie verschrikkelijke dingen waren aangedaan, wat hen ertoe gebracht had om een suïcidepoging te doen of te overwegen (Van Bergen et al. 2012). Onder hen was bijvoorbeeld een groep, die nu aangeduid wordt met de term ‘verborgen vrouwen’. Dat waren vrouwen, die meestal vanwege een huwelijk naar Nederland waren gekomen en daar bij (schoon)familie min of meer opgesloten in huis een modern Assepoestersbestaan leidden zonder dat ze enige uitweg zagen. Ze waren ten tijde van hun komst naar Nederland nog erg jong, vaak nog minderjarig. Ik vroeg me af hoe dergelijke praktijken onopgemerkt jarenlang door hadden kunnen gaan. Ze moesten toch af en toe gezien zijn door hun huisarts? Dat was de aanleiding om huisartsen te gaan vragen naar hun ervaringen met, wat ik bij een gebrek aan een betere term ‘schadelijke (culturele) praktijken’ noemde. Dat zijn, volgens de officiële definitie, praktijken, die de rechten en het welzijn van een persoon schaden vanwege de sekse van die persoon (OHCHR UN, 1995). Deze praktijken berusten op traditionele culturele gendernormen en ongelijke machtsverhoudingen tussen de seksen. De meerderheid van degenen, die ermee te maken krijgen, is vrouw. De term verwijst naar een breed scala aan praktijken, waaronder vrouwenbesnijdenis, gedwongen uithuwelijking en eer gerelateerd geweld. In 2018 is ook het testen op maagdelijkheid door de Wereld Gezondheidsorganisaties op de lijst gezet (WHO, 2018). Ik vermoedde dat huisartsen de problematiek niet hadden herkend of, een extra reden voor zorg, dat ze niet adequaat hadden gehandeld vanwege hun beroepsethiek.