Betrokkenheid op het niet-zelf - Zelfontplooiing vanuit een relationeel en geweldloos perspectief

Omschrijving

Inleiding

In dit artikel onderzoeken we wat het gezichtspunt van geweldloosheid impliceert voor een hedendaags, humanistisch perspectief op zelfontplooiing - een centraal thema in de humanistiek.
Voor de grondlegger van het Nederlandse humanisme, Jaap van Praag, waren geweldloosheid, levensbeschouwing en geestelijke weerbaarheid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ondanks de geweldloze wortels van het denken van Van Praag is geweldloosheid als eigenstandig thema nagenoeg uit het hedendaagse humanisme en de humanistiek verdwenen. Wij zijn van mening dat de humanistiek en het moderne geweldloze denken belangrijke inzichten delen en kunnen uitwisselen. Wij denken ook dat het moderne geweldloze paradigma een aantal knelpunten uitwerkt waar in het hedendaagse humanisme en (daardoor) ook in de humanistiek mee wordt geworsteld. We richten ons hier op de spanning die dikwijls lijkt te bestaan tussen de nadruk op zelfontplooiing en het streven naar humanisering. In een steeds pluriformer wordende samenleving en een wereld waarin verschillende groepen noodzakelijkerwijs steeds meer op elkaar betrokken zijn, worden spanningen tussen verschillende projecten en opvattingen van goed, aangenaam of waardevol leven steeds scherper en zichtbaarder en leiden zij steeds vaker tot conflicten. De vraag is hoe om te gaan met deze conflicten op een manier die recht doet aan de waardigheid van mensen en aan de mogelijkheden van iedereen om een goed en zinvol leven te leiden.
In navolging van Van Praag denken wij dat de nadruk op geweldloosheid hierbij uiterst belangrijk is. We onderzoeken hoe via het perspectief van geweldloosheid opvattingen van 'humaniserende zelfontplooiing' in beeld verschijnen. Hierbij gaan we uit van de visie op hedendaags humanisme die Peter Derkx in zijn meest recente boek uitwerkt. Wij bekijken zijn opvatting van zelfontplooiing vanuit het gezichtspunt van geweldloosheid zoals weergegeven door Michael Nagler en het perspectief van relationaliteit zoals uitgewerkt door Kenneth Gergen. In het laatste deel verbinden wij dit aan de notie van gelijke waardigheid, zoals uiteengezet door Evelin Lindner.